Οσφυαλγία

Ο όρος οσφυαλγία αναφέρεται σε πόνο που εντοπίζεται στις μυοσκελετικές δομές που περιβάλλουν την οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Η οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης είναι μια σύνθετη κατασκευή που αποτελείται από σπονδύλους, μεσοσπονδύλιους δίσκους, νωτιαίο μυελό και νευρικές ρίζες. Η οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης απαρτίζεται από:

  • Πέντε οσφυϊκούς σπονδύλους τοποθετημένους ο ένας πάνω στον άλλο οι οποίοι ενώνουν την σπονδυλική στήλη με την πύελο.
  • Έξι μεσοσπονδύλιους δίσκους έργο των οποίων είναι η απορρόφηση των φορτίων και η ομαλή μεταφορά τους όπως επίσης και η σταθεροποίηση και προστασία των οσφυϊκών σπονδύλων.
  • Νωτιαίο μυελό και νεύρα. Είναι κατά κάποιο τρόπο τα «ηλεκτρικά καλώδια» τα οποία διέρχονται μέσα στο οσφυϊκό κανάλι συνδέοντας τον εγκέφαλο με τους μύες στα πόδια ώστε να επιτυγχάνεται η αισθητικότητα των κάτω άκρων και η κίνηση τους.
  • Μικρές αρθρώσεις. Αυτές επιτρέπουν λειτουργική κίνηση και προσδίδουν σταθερότητα.
  • Μύες και σύνδεσμοι. Αποδίδουν δύναμη, υποστήριξη και σταθερότητα στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης.

Η θέση της Οσφυϊκής Μοίρας στην Σπονδυλική Στήλη.

Ανατομικές δομές της Οσφυϊκής Μοίρας

Γιατί η οσφυαλγία είναι συχνό φαινόμενο;

Η οσφυαλγία είναι μία από τις πλέον συχνές παθήσεις που αντιμετωπίζονται από τους ορθοπεδικούς. Τέσσερις στους πέντε ενήλικες θα υποστούν ένα επεισόδιο οσφυαλγίας κάποια στιγμή στη ζωή τους. Μετά το κοινό κρυολόγημα, η οσφυαλγία είναι η πιο συχνή πάθηση που προκαλεί απώλεια εργατοωρών σε ηλικίες κάτω των 45 ετών.

Η κατώτερη ή οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης, είναι μία σύνθετη ανατομική δομή που συνδέει το άνω τμήμα του κορμού με το κάτω. Αυτό το σημαντικό τμήμα της σπονδυλικής στήλης παρέχει τόσο κινητικότητα όσο και δύναμη. Η κινητικότητα επιτρέπει κινήσεις στροφικές ή κινήσεις κάμψης-έκτασης και η δύναμη που παρέχει επιτρέπει την όρθια στάση, τη βάδιση και την άρση βάρους. Φυσιολογική λειτουργικότητα της οσφυϊκής μοίρας είναι απαραίτητη σχεδόν σε όλες τις καθημερινές δραστηριότητες. Πόνος στην περιοχή αυτή εμποδίζει τις δραστηριότητες σας και ελαττώνει την ικανότητά σας για εργασία όπως και την ποιότητα της ζωής σας.

Πως διαγιγνώσκεται η οσφυαλγία;

Η πλειονότητα των περιπτώσεων οσφυαλγίας δεν είναι σοβαρές και αντιμετωπίζονται εύκολα με απλά θεραπευτικά μέτρα. Ο ορθοπεδικός σας θα διαγνώσει με ακρίβεια και θα θεραπεύσει αποτελεσματικά τους περισσότερους τύπους οσφυαλγίας.

Κατά την εξέταση θα ερωτηθείτε σχετικά με τη φύση των συμπτωμάτων σας και το ιστορικό κάκωσης. Επίσης θα υποβληθείτε σε κλινική εξέταση της σπονδυλικής στήλης και των κάτω άκρων. Στην πλειονότητα των επεισοδίων οσφυαλγίας δεν είναι απαραίτητη η διενέργεια ειδικών εξετάσεων για αρχική εκτίμηση και θεραπεία. Αν ο πόνος σας είναι εκσεσημασμένος και μη ανταποκρινόμενος στη θεραπεία ή υπάρχει σοβαρός πόνος στα κάτω άκρα, ορισμένες απεικονιστικές εξετάσεις είναι απαραίτητες. Οι απλές ακτινογραφίες μπορεί να δείξουν αρθρίτιδα (σπονδυλαρθροπάθεια) ή άλλες οστικές βλάβες αλλά δεν θα δώσουν πληροφορίες σχετικά με τα μαλακά μόρια όπως οι δίσκοι ή τα νεύρα. Για καταστάσεις ή κακώσεις όπου συμμετέχουν μαλακά μόρια η αξονική ή μαγνητική τομογραφία κρίνονται απαραίτητες, Σπανιότερη ένδειξη έχει το σπινθηρογράφημα οστών ώστε να εκτιμηθεί η οστική δραστηριότητα ή το ηλεκτρομυογράφημα ώστε να πιστοποιηθεί τυχούσα δυσλειτουργία σε νεύρα και μύες προκαλούμενα από βλάβη στην οσφυϊκή μοίρα.

Ποιες είναι οι συχνότερες αιτίες οσφυαλγίας;

Η οσφυαλγία μπορεί να προκληθεί από ποικιλία παραγόντων σημαντικότερη των οποίων είναι οι κακώσεις και εκφυλιστικές αλλαγές λόγω ηλικίας.

Θλάση της οσφυϊκής μοίρας

Οι μύες της οσφυϊκής χώρας παρέχουν δύναμη για δραστηριότητες όπως βάδισμα, στήριξη και ανύψωση βάρους. Οι σύνδεσμοι της οσφυϊκής μοίρας ενεργούν για να συνδέσουν τους σπονδύλους και να δώσουν σταθερότητα και υποστήριξη της οσφυϊκής μοίρας. Μία μυϊκή διάταση ή θλάση μπορεί να συμβεί όταν ο μυς είναι σε κακή φυσική κατάσταση ή όταν υπερκοπωθεί. Θλάση της οσφυϊκής μοίρας μπορεί να συμβεί και λόγω ξαφνικής η βίαιης συνδεσμικής κάκωσης προκαλώντας δυσκαμψία ή και αδυναμία λόγω κακής προετοιμασίας των μυών. Αυτές οι κακώσεις, θλάση και διάταση της οσφυϊκής μοίρας είναι και οι πλέον συχνές αιτίες οσφυαλγίας.

Συχνά, συνδυασμός και άλλων παραγόντων μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα οσφυαλγίας, όπως:

  • Κακή φυσική κατάσταση
  • Κακή χρήση της οσφυϊκής μοίρας
  • Παχυσαρκία
  • Κάπνισμα

Η φυσική εξέλιξη της ηλικίας στο σώμα γενικά και στην οσφυϊκή μοίρα ειδικά, επιφέρει οστεοπόρωση ή ελαττωμένη οστική παραγωγή, ελάττωση της δύναμης και ελάττωση της ελαστικότητας και της δύναμης των συνδέσμων. Αν και η εξέλιξη της οσφυαλγίας δεν είναι πλήρως προβλέψιμη, είναι γεγονός ότι η φυσική άσκηση, η γνώση του τρόπου άρσης φορτίων και η αποφυγή του καπνίσματος ελαττώνει το ρυθμό επιδείνωσης.

Ηλικία

Η εξέλιξη της ηλικίας σε συνδυασμό με πιθανούς γενετικούς παράγοντες προκαλούν εκφύλιση στο μεσοσπονδύλιο δίσκο, κατάσταση που είναι γνωστή ως εκφυλιστική δισκοπάθεια, πόνο και αρθριτικές αλλοιώσεις των μικρών αρθρώσεων της οσφύος. Αυτές οι αλλαγές μπορεί ως ένα βαθμό να συμβούν στον καθένα. Όταν είναι σημαντικού βαθμού προκαλούν οσφυαλγία, δυσκαμψία και πόνο. Οστικές προσεκβολές (λόγω αρθρίτιδας) και φλεγμονώδεις αρθρώσεις μπορεί να προκαλέσουν νευρικό ερεθισμό και πόνο στο πόδι (ριζίτιδα). Παρά το γεγονός ότι ο καθένας υπόκειται σε εκφυλιστικές αλλαγές, άλλοτε άλλου βαθμού, ελάχιστοι είναι αυτοί που υπόκεινται σε απώλεια αισθητικής ή κινητικής λειτουργικότητας.

Οστεοπόρωση και κατάγματα

Όλα τα οστά χάνουν με το χρόνο την οστική τους μάζα και δύναμη λόγω της οστεοπόρωσης. Οι οσφυϊκοί σπόνδυλοι αποτελούν ευαίσθητο στόχο της οστεοπόρωσης και μπορεί να σπάσουν ή να υποστούν συμπίεση μετά από πτώση ή απλά κατά τη διάρκεια των καθημερινών δραστηριοτήτων. Αυτό μπορεί να συμβεί ευκολότερα σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες οι οποίες παρουσιάζουν και τα υψηλότερα ποσοστά οστεοπόρωσης απ’ ότι στο γενικό πληθυσμό.

Η οστεοπόρωση προκαλεί αραίωση του εσωτερικού του σπονδυλικού σώματος το οποίο σταδιακά καθιζάνει.

Ακτινολογική απεικόνιση οσφυϊκής μοίρας όπου ο 1ος και ο 3ος σπόνδυλος έχουν υποστεί σχεδόν πλήρη καθίζηση εξ’ αιτίας της οστεοπόρωσης

Προβολή δίσκου

Ο μεσοσπονδύλιος δίσκος αποτελείται από ένα κεντρικό μέρος (τον πυρήνα) που στην παιδική και εφηβική ηλικία έχει ζελατινώδη υφή και ένα εξωτερικό τμήμα περιφερικά, τον ινώδη δακτύλιο, ο οποίος έχει πιο σκληρή σύσταση. Με την πρόοδο της ηλικίας ο πυρήνας χάνει τη ζελατινώδη υφή του και αρχίζει να μοιάζει με το δακτύλιο. Μετά την ηλικία των 45 με 50 ο δακτύλιος αρχίζει να εμφανίζει ρωγμές. Αυτές μπορεί να είναι αιτία οσφυαλγίας. Αν η ρωγμή φθάσει μέχρι την περιφέρεια του δίσκου τότε υλικό από το δίσκο, κυρίως από τον πυρήνα, εξέρχεται της περιφέρειας του δίσκου και αυτό αναφέρεται ως κήλη δίσκου. Αν η κήλη πιέσει κάποιο νεύρο μπορεί να προκληθεί πόνος στο πόδι ή ο ασθενής να εμφανίσει νευρολογικά σημεία.

Σχηματική απεικόνιση κήλης μεσοσπονδυλίου δίσκου.

Απεικόνιση σε παρασκεύασμα της κήλης του δίσκου (κόκκινα βέλη) σε σχέση με τα σπονδυλικά νεύρα (κίτρινα) και την πίεση που ασκείται πάνω τους.

Μαγνητική τομογραφία στην οποία απεικονίζεται η κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου (κόκκινο βέλος) στο μεσοσπονδύλιο διάστημα μεταξύ 4ου και 5ου οσφυϊκού σπονδύλου.

Ποια είναι η καλύτερη θεραπεία;

Οι περισσότερες οσφυαλγίες μπορεί να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά μετά από φυσική εξέταση και θεραπεία από τον ορθοπεδικό σας. Η θεραπεία συνίσταται σε τροποποίηση των δραστηριοτήτων καθώς και στη λήψη αναλγητικών και αντιφλεγμονωδών φαρμάκων για την αντιμετώπιση του πόνου και τον περιορισμό της φλεγμονώδους αντίδρασης. Αν και μία βραχεία περίοδος ανάπαυσης μπορεί να είναι αποτελεσματική, οι περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι ελαφρά δραστηριότητα επιταχύνει την αποκατάσταση. Συνήθως δεν είναι απαραίτητο να διακόψετε όλες τις δραστηριότητες σας αλλά να τις τροποποιήσετε υπό την επίβλεψη του ιατρού σας. Μετά την ανακούφιση από τον πόνο μπορείτε να αρχίσετε πρόγραμμα αποκατάστασης ώστε να ενδυναμωθούν οι μύες της οσφύος σας και των κοιλιακών σας τοιχωμάτων καθώς επίσης και ασκήσεις διάτασης για να αυξήσετε την ευκαμψία σας. Απώλεια βάρους σε περίπτωση παχυσαρκίας και διακοπή του καπνίσματος θα ελαττώσουν τις πιθανότητες υποτροπής. Η καλύτερη θεραπεία με μακροχρόνια αποτελέσματα είναι η διατήρηση καλής φυσικής κατάστασης και η με προσεκτικό και επιδέξιο τρόπο άρση φορτίου, όταν είναι αναγκαίο, για να προληφθούν επιπλέον βλάβες.

Πότε χρειάζεται χειρουργική επέμβαση;

Οι περισσότερες οσφυαλγίες, οξείες ή χρόνιες, συνήθως θεραπεύονται χωρίς χειρουργική επέμβαση. Ο συχνότερος λόγος χειρουργικής θεραπείας είναι η άρση της πίεσης που προκαλεί μία κήλη δίσκου σε νεύρο η οποία εκδηλώνεται με πόνο στο πόδι και η οποία δεν έχει ανταποκριθεί σε συντηρητικά μέτρα. Επίσης μερικές αρθριτικές καταστάσεις της σπονδυλικής στήλης, όταν είναι εξεσημασμένες, μπορούν να προκαλέσουν νευρικό ερεθισμό, ο οποίος συχνά βελτιώνεται με τη χειρουργική θεραπεία.

Πρόληψη

Η φυσιολογική επίπτωση της ηλικίας έχει ως αποτέλεσμα την ελάττωση της οστικής μάζας, όπως και την ελάττωση της δύναμης και της ελαστικότητας μυών και συνδέσμων. Παρόλα αυτά, οι επιπτώσεις της φυσιολογικής γήρανσης μπορούν να επιβραδυνθούν με:

  • Φυσική άσκηση ώστε οι μύες που υποστηρίζουν την οσφυϊκή μοίρα να τη διατηρούν εύκαμπτη και δυνατή.
  • Χρήση σωστής τεχνικής άρσης βάρους, όταν αυτό είναι απαραίτητο, και σωστή τεχνική κίνησης και στάσης (λ.χ. ζητείστε βοήθεια όταν είναι να μεταφέρετε ένα βαρύ αντικείμενο και ποτέ μην σκύβετε κάμπτοντας τη μέση σας παρά λυγίζοντας τα γόνατά σας).
  • Διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους. Η παχυσαρκία φορτίζει περισσότερο τους μύες της σπονδυλικής σας στήλης.
  • Αποφυγή καπνίσματος.
  • Διατήρηση σωστής στάσης όταν στέκεστε ή κάθεστε. Μη γέρνετε και μη καμπουριάζετε.