Κατάγματα

Ρόλος και κατασκευή των οστών

Τα οστά σχηματίζουν τον ανθρώπινο σκελετό που έχει σκοπό να στηρίζει το σώμα καθώς επίσης και να προστατεύει τα μαλακά μέρη του σώματος. Τα οστά είναι ζωντανός ιστός. Αναπτύσσονται ταχύτατα κατά την παιδική ηλικία και επουλώνονται σχηματίζοντας πάλι οστό σε περίπτωση που σπάσουν. Το κεντρικό τμήμα τους ονομάζεται μυελός και έχει πιο μαλακή σύσταση από την εξωτερική πλευρά του οστού που ονομάζεται φλοιός. Ο μυελός των οστών περιέχει είδη κυττάρων τα οποία μετατρέπονται σε ερυθροκύτταρα που σκοπό έχουν να μεταφέρουν οξυγόνο σε όλα τα σημεία του σώματος, και σε λευκοκύτταρα που αποτελούν το αμυντικό σύστημα του οργανισμού. Τα οστά επίσης περιέχουν μεταλλικά στοιχεία όπως ασβέστιο και φωσφόρο τα οποία τους προσδίδουν σκληρότητα. Επίσης είναι κατασκευασμένα με συγκεκριμένη αρχιτεκτονική διάταξη χάρη στην οποία μπορούν να αντέξουν μεγάλα φορτία.

Ανατομική διαστρωμάτωση του Μηριαίου οστού.

Πως συμβαίνουν τα κατάγματα;

Τα οστά είναι αρκετά σκληρός ιστός, ταυτόχρονα όμως έχουν και ελαστικές ιδιότητες χάρη στις οποίες μπορεί να λυγίσουν ως ένα βαθμό ή να υποστούν μια παροδική παραμόρφωση όταν ασκηθεί πάνω τους μία εξωτερική δύναμη. Όταν αυτή η δύναμη σταματήσει να εφαρμόζεται τότε το οστό αποκτά ξανά το σχήμα του και επανέρχεται στη θέση του. Για παράδειγμα αν πέσει κάποιος με τεντωμένο χέρι και χτυπήσει στον καρπό ή την παλάμη τα οστά και τα μαλακά μόρια του καρπού θα απορροφήσουν τη δύναμη αλλάζοντας παροδικά το σχήμα τους και επανερχόμενα μετά την εφαρμογή αυτής της δύναμης στην αρχική τους κατάσταση. Αν όμως η δύναμη που εφαρμοστεί είναι εξαιρετικά μεγάλη, τότε τα οστά θα σπάσουν, όπως ακριβώς θα έσπαγε ένας πλαστικός χάρακας μετά από μεγάλο λύγισμα.

Είδη καταγμάτων

Η σοβαρότητα και το μέγεθος του κατάγματος εξαρτάται από τη δύναμη που το προκαλεί. Αν το όριο θραύσης του οστού ξεπεραστεί ελαφρά τότε το κάταγμα είναι του τύπου του ραγίσματος και η καταγματική γραμμή συνήθως δε διατρέχει όλη τη διάμετρο του οστού. Αν όμως η δύναμη που προκαλεί το κάταγμα ξεπερνάει κατά πολύ το όριο αντοχής του οστού τότε το κάταγμα είναι συντριπτικού χαρακτήρα. Σε κατάγματα υψηλής ενέργειας είναι δυνατόν τα σπασμένα οστά να τρυπήσουν το δέρμα και να υπάρξει επικοινωνία του εξωτερικού περιβάλλοντος με την καταγματική περιοχή. Τα κατάγματα αυτά χαρακτηρίζονται ως 'ανοικτά' ή ‘επιπλεγμένα’ και αποτελούν εξαιρετικά σοβαρή κατάσταση λόγω της πιθανότητας ανάπτυξης φλεγμονής.

Είδη καταγμάτων: 1. Φυσιολογικό οστό, 2. Ρωγμώδες κάταγμα, 3. Εγκάρσιο κάταγμα, 4. Λοξό κάταγμα, 5. Συντριπτικό κάταγμα.

Θεραπεία του κατάγματος

Τα κατάγματα πονάνε πάρα πολύ και είναι πολύ δύσκολο αν όχι αδύνατο να χρησιμοποιήσει κανείς την τραυματισμένη περιοχή. Στις περισσότερες περιπτώσεις χρειάζεται επείγουσα αντιμετώπιση. Αν υποπτευθείτε ότι έχετε κάταγμα θα πρέπει άμεσα να αναζητήσετε ιατρική βοήθεια. Η κλινική εξέταση και ο ακτινολογικός έλεγχος θα πιστοποιήσουν ή θα αποκλείσουν την ύπαρξη κατάγματος ώστε να προγραμματισθεί ανάλογη θεραπεία. Είναι πολύ σημαντικό να ακινητοποιηθεί, έστω προσωρινά, ένα κάταγμα καθώς η ανεξέλεγκτη μετακίνηση ενός σπασμένου ή εξαρθρωμένου οστού μπορεί να προκαλέσει επιπρόσθετη βλάβη στο οστό, τα αγγεία ή και τα νεύρα της περιοχής. Η πρώτη βοήθεια συνίσταται σε ακινητοποίηση του κατάγματος με κάποιου είδους νάρθηκα πριν φτάσει κανείς στον ιατρό. Επίσης στην περίπτωση ανοικτού κατάγματος θα πρέπει η περιοχή να καλύπτεται με καθαρές γάζες κατά την μεταφορά του ασθενούς στον ιατρό. Στο τμήμα των επειγόντων ο ιατρός ακινητοποιεί το κάταγμα σε κατάλληλο νάρθηκα ώστε να σταματήσει τυχούσα αιμορραγία και να ελαττώσει τον πόνο. Επίσης δίνεται οδηγία ανύψωσης του μέλους ώστε να ελαττωθεί το οίδημα. Οι ακτινογραφίες βοηθούν στη διάγνωση του κατάγματος καθώς και στην ταξινόμησή του. Αν το κάταγμα είναι παρεκτοπισμένο θα πρέπει να γίνεται ανάταξη του πριν την ακινητοποίηση Όλα τα είδη θεραπείας των καταγμάτων ακολουθούν ένα βασικό κανόνα. Τα κατάγματα θα πρέπει να ανατάσσονται και να διατηρούν την ανάταξη τους μέχρι να επουλωθούν πλήρως. Τα κατεαγώτα οστά επουλώνονται με το σχηματισμό πώρου που γεφυρώνει τα σπασμένα άκρα.

Η μέθοδος θεραπείας εξαρτάται από:

  • Την σοβαρότητα του κατάγματος.
  • Αν πρόκειται περί ανοικτού ή κλειστού κατάγματος.
  • Το οστό το οποίο υπέστη το κάταγμα (π.χ. ένας σπασμένος σπόνδυλος αντιμετωπίζεται διαφορετικά από ένα σπασμένο μακρό οστό ή μια σπασμένη πλευρά)

Είδη θεραπείας

Ακινητοποίηση σε γύψινο επίδεσμο

Είναι ο πλέον συνήθης τρόπος αντιμετώπισης καταγμάτων καθ' ότι τα περισσότερα κατεαγώτα οστά μπορεί να πωρωθούν ικανοποιητικά δεδομένης της ανάταξής τους και της επαρκούς ακινητοποίησης.

Κλινική εφαρμογή γύψινου επίδεσμου σε κάταγμα πηχεοκαρπικής και ακτινολογική απεικόνιση.

Λειτουργικός νάρθηκας

Ο τρόπος αυτός θεραπείας επιτρέπει περιορισμένη ή ελεγχόμενη κινητοποίηση παρακείμενων αρθρώσεων. Ο τρόπος αυτός θεραπείας είναι προτιμητέος, καθ’ ότι περιορίζει τυχόν αγκυλώσεις των παρακείμενων αρθρώσεων, αλλά όχι εφικτός για όλα τα κατάγματα.

Εφαρμογή λειτουργικού νάρθηκα που επιτρέπει κίνηση στην άρθρωση του αγκώνα για την αντιμετώπιση κατάγματος της κεφαλής της κερκίδας.

Έλξη

Ο τρόπος αυτός χρησιμοποιείται σποραδικά για να ανατάξει τα οστά με εφαρμογή ήπιας σταθερής και διαρκούς δύναμης. Η εφαρμοζόμενη δύναμη ανάταξης μεταφέρεται στα κατεαγώτα άκρα μέσω δερματικών ταινιών που επικολλούνται στέρεα στο δέρμα του ασθενούς ή μέσω διοστικών βελονών. Η έλξη μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί σαν είδος πρώιμης θεραπείας πριν την οριστική αντιμετώπιση, σπάνια ωστόσο αποτελεί τον οριστικό τρόπο αντιμετώπισης.

Παραδειγματα εφαρμογής δερματικής έλξης (αριστερά) και σκελετικής έλξης (δεξιά).

Ανοικτή ανάταξη και εσωτερική οστεοσύνθεση

Σ' αυτό το είδος θεραπείας, ο ορθοπαιδικός χειρουργός επιτυγχάνει τη ανάταξη και την ακινητοποίηση με χειρουργική επέμβαση κατά την οποία η καταγματική περιοχή διανοίγεται. Πολλές τεχνικές χρησιμοποιούν βίδες, πλάκες, βελόνες, ράβδους κλπ. για να σταθεροποιήσουν τα κατεαγώτα άκρα. Δεδομένου όμως του κινδύνου των επιπλοκών μετά από τέτοιου είδους χειρουργεία, θα πρέπει αυτό το είδος θεραπείας να ακολουθείται αν και μόνον υπολογίζεται ότι θα εξασφαλίσει καλύτερη λειτουργικότητα στον ασθενής.

Εσωτερική Οστεοσύνθεση με Πλάκα & Βίδες κατάγματος βραχιονίου.

Eξωτερική οστεοσύνθεση

Σ' αυτό το είδος θεραπείας βελόνες ή βίδες εισέρχονται στα κατεαγώτα οστά περιφερικά και κεντρικά της καταγματικής εστίας. Στη συνέχεια ο χειρουργός ανατάσσει τα οστά και κατόπιν οι βελόνες ή βίδες συνδέονται με ράβδους ή πλαίσια εκτός του δέρματος. Αυτού του είδους οι συσκευές συγκρατούν τα οστά σε ικανοποιητική θέση ώστε να επουλωθούν τα κατάγματα. Μετά από ικανοποιητικό χρονικό διάστημα το σύστημα της εξωτερικής οστεοσύνθεσης αφαιρείται.

Εξωτερική Οστεοσύνθεση τοποθετημένη σε κάταγμα - εξάρθρημα Πηχεοκαρπικής.

Ενδομυελική ήλωση

Πρόκειται για είδος χειρουργικής θεραπείας που αφορά τα κατάγματα των μακρών οστών (βραχιόνιο, μηριαίο, κνήμη) και κατά την οποία ένα ήλος τοποθετείται εντός του μυελικού αυλού του οστού για να σταθεροποιήσει το κάταγμα. Πρόκειται για χειρουργείο μικρής επεμβατικότητας που γίνεται με μικρές τομές υπό ακτινοσκοπικό έλεγχο και επιτρέπει πρώιμη κινητοποίηση του ασθενούς. Λόγω των μικρών τομών υπάρχει μικρότερος κίνδυνος αιμορραγίας ή φλεγμονών ενώ η σωστή εφαρμογή της τεχνικής προσδίδει εμβιομηχανικά πλεονεκτήματα σε σχέση με τις τεχνικές εξωτερικής ή εσωτερικής οστεοσύνθεσης.

Ενδομυελική ήλωση κατάγματος Κνήμης.

Κάθε ένα από τα είδη θεραπείας μπορεί να οδηγήσει σε πώρωση του κατάγματος και αποκατάσταση της λειτουργικότητας. Το είδος της θεραπείας θα εξαρτηθεί από το είδος του κατάγματος, τη θέση του, την σοβαρότητα του τραυματισμού, την κατάσταση και τις απαιτήσεις του ασθενούς. Μετά την πώρωση του κατάγματος ή κατά τη διάρκεια αυτής είναι απαραίτητο ένα πρόγραμμα φυσιοθεραπείας ή ασκήσεων ώστε να ενδυναμώσει η πέριξ του κατάγματος περιοχή και να αποκατασταθεί η κινητικότητα των γειτονικών αρθρώσεων. Ο ορθοπαιδικός σας θα σας διευκρινίσει και θα σας προτρέψει για το πλέον κατάλληλο είδος θεραπείας καθώς και για το καταλληλότερο πρόγραμμα αποκατάστασής.

Πρόληψη

Ακόμη και υγιή οστά πού είναι πολύ ισχυρά, είναι δυνατόν να υποστούν κάταγμα αν η δύναμη που εφαρμοστεί πάνω τους είναι αρκετά μεγάλη. Οστά που είναι ασθενικά είτε λόγω νοσήματος είτε από αχρησία μπορεί να σπάσουν πιο εύκολα απ' ότι ένα υγιές οστούν. Αυτό συμβαίνει συχνότερα στις μεγαλύτερες ηλικίες στις οποίες συνυπάρχει και ο παράγοντας της οστεοπόρωσης. Για να αναπτυχθούν και να διατηρηθούν υγιή τα οστά θα πρέπει να υπάρχει ικανοποιητική λήψη ασβεστίου και κατάλληλη άσκηση.

Περίπτωση εξασθενημένου οστού λόγω οστεοπόρωσης όπου το κάταγμα μπορεί να συμβεί πολύ ευκολότερα (χαμηλής ενέργειας κάταγμα) απ’ ότι σε ένα υγιές οστούν.

Το ασβέστιο είναι πολύ σημαντικός παράγοντας για την αύξηση, ανάπτυξη και διατήρηση ισχυρών οστών. Επαρκείς ποσότητες ασβεστίου είναι απαραίτητες κατά την ανάπτυξη του παιδιού αλλά και στους ενήλικες. Οι γυναίκες ειδικότερα θα πρέπει να έχουν αρκετό ασβέστιο στη διατροφή τους. Οι γυναικείες ορμόνες, τα οιστρογόνα ρυθμίζουν τη χρήση του ασβεστίου στο γυναικείο σώμα. Μετά την εμμηνόπαυση οπότε και παράγονται λιγότερα οιστρογόνα, χάνεται ασβέστιο από τα οστά και γι' αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό να φροντίζουν οι γυναίκες να διατηρούν ισχυρό το σκελετικό τους σύστημα με άσκηση και επαρκή λήψη ασβεστίου.

Αν ένας άνθρωπος είναι αρκετά ενεργής και δραστήριος, τότε δημιουργεί ισχυρά και πυκνά οστά. Αντίθετα τα οστά ενός ανενεργούς ατόμου είναι ασθενή και μπορεί να σπάσουν πολύ πιο εύκολα από τα οστά ενός δραστήριου ατόμου. Για το λόγο αυτό τα ηλικιωμένα άτομα θα πρέπει να διατηρούν τη φυσική τους κατάσταση κατά το δυνατόν.

Απαραίτητη δίαιτα και άσκηση μαζί με τη γνώση περί του τι είναι τα οστά και πως σπάνε, μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη του κατάγματος. Αν σπάσετε ένα οστό, αναζητήσετε ιατρική βοήθεια και θυμηθείτε να ακολουθήσετε τις οδηγίες του ορθοπαιδικού σας.